Dinozorların son günü
Neredeyse tüm dinozorları öldüren asteroit, ilkbaharda Dünya‘ya çarptı. Bu sonuca, asteroit çarpmasından 60 dakika sonra ölen balıkların kemiklerinin ince kesitleri, yüksek çözünürlüklü senkrotron X-ışını taramaları ve karbon izotop kayıtları incelendikten sonra uluslararası bir araştırma ekibi tarafından varıldı.
Neredeyse tüm dinozorları öldüren asteroit, ilkbaharda Dünya’ya çarptı. Bu sonuca, asteroit çarpmasından 60 dakika sonra ölen balıkların kemiklerinin ince kesitleri, yüksek çözünürlüklü senkrotron X-ışını taramaları ve karbon izotop kayıtları incelendikten sonra uluslararası bir araştırma ekibi tarafından varıldı. Ekip bulgularını Nature dergisinde sunuyor.
İsveç’teki Uppsala Üniversitesi’nden, Amsterdam‘daki Vrije Universiteit’ten (VU), Brüksel’deki Vrije Universiteit’ten (VUB) ve Fransa’daki Avrupa Synchrotron Radyasyon Tesisinden (ESRF) araştırmacılar, Kuzey Dakota’daki (Amerika Birleşik Devletleri) benzersiz Tanis bölgesine başvurdu. Dinozorların son gününe de işaret eden Chicxulub göktaşı çarpmasının doğrudan kayıpları olan fosilleşmiş kürek balıkları ve mersin balıkları. Çarpma kıtasal levhayı sarstı ve su kütlelerinde devasa duran dalgalara neden oldu. Bunlar, çarpma küreleri çarpmadan bir saatten kısa bir süre sonra gökten yağarken, balıkları yutan ve onları canlı canlı gömen muazzam miktarda tortuyu harekete geçirdi.
Tanis olay yatağındaki fosil balıklar, neredeyse hiçbir jeokimyasal değişiklik belirtisi göstermeden kemikleri ile bozulmadan korunmuştur. Herkesin keşfetmesi için sunulan synchrotron X-ışını verileri, filtrelenmiş çarpma kürelerinin hala solungaçlarında sıkışıp kaldığını doğruluyor. Yumuşak dokular bile korunmuştur!
En son Kretase mevsimselliğinin yeniden yapılandırılması için seçilen balık kemikleri incelenmiştir. Uppsala Üniversitesi ve ESRF’den Sophie Sanchez, “Bu kemikler, ağaçların yaptığı gibi mevsimsel büyüme kaydetti” diyor.
Amsterdam’daki VU’dan kıdemli yazar Jeroen van der Lubbe, “Geri alınan büyüme halkaları yalnızca balıkların yaşam öykülerini yakalamakla kalmadı, aynı zamanda en son Kretase mevsimselliğini ve dolayısıyla feci yok oluşun meydana geldiği mevsimi de kaydetti” diyor.
Mevsimlerle birlikte dalgalandığı bilinen kemik hücrelerinin dağılımı, şekilleri ve boyutları da ek bir kanıt sağladı. Uppsala Üniversitesi’nden Dennis Voeten, “Çalışılan tüm balıklarda, kemik hücre yoğunluğu ve hacimleri birkaç yıl boyunca izlenebilir. Bunlar yükselişteydi ancak ölüm yılında henüz zirveye ulaşmamıştı” diyor.
Çalışılan kürek balıklarından biri, yıllık beslenme düzenini ortaya çıkarmak için kararlı karbon izotop analizine tabi tutuldu. Tercih edilen avı olan zooplanktonun mevcudiyeti, mevsimsel olarak salınım yaptı ve ilkbahar ile yaz arasında zirve yaptı.
VU Amsterdam’dan Suzan Verdegaal-Warmerdam, “Yutulan zooplanktondaki bu geçici artış, avcısının iskeletini daha hafif 12C karbon izotopuna göre daha ağır 13C karbon izotopuyla zenginleştirdi” diye açıklıyor. Uppsala Üniversitesi ve VU Amsterdam’dan Melanie Sıra, yayının baş yazarı, “Bu talihsiz kürek balığının büyüme kaydındaki karbon izotop sinyali, beslenme mevsiminin henüz doruğa ulaşmadığını doğruluyor – ölüm ilkbaharda geldi” diyor.
Kretase sonu kitlesel yok oluşu, memeliler, kuşlar, timsahlar ve kaplumbağalar hayatta kalırken, kuş olmayan tüm dinozorların, pterosaurların, ammonitlerin ve çoğu deniz sürüngenlerinin yok olduğunu gören yaşam tarihindeki en seçici yok oluşlardan birini temsil eder. Artık yok oluşun kuzey yarımküre baharında aniden başlamış olması gerektiğini bildiğimiz için, bu olayın üreme döngülerinin başlangıcı da dahil olmak üzere Son Kretase organizmalarının özellikle hassas yaşam evrelerinde gerçekleştiğini anlamaya başlıyoruz. Ve güney yarımkürede sonbahar, Kuzey Yarımküre’de ilkbaharla çakıştığı için, kışa hazırlık, Güney Yarımküre’de sadece korunmuş organizmalara sahip olabilir.
Melanie Sıra, “Bu önemli bulgu, kuşlar ve ilk memeliler yok olmaktan kurtulmayı başarırken dinozorların çoğunun neden yok olduğunu ortaya çıkarmaya yardımcı olacak” diye bitiriyor.
